ఇంద్రధనుస్సు

  ౭౧. వపురంబువిహారహిమం శుచినా రుచిరం కమనీయతరా గమితా! రమణేన రమణ్యచిరాంశులతారుచి రంకమనీయత రాగమితా ||   శుచినా అంబువిహారహిమం రుచిరం వపుః గమితా (అత ఏవ) కమనీయతరా అచిరాంశులతారుచిః రాగమితా రమణి రమణేన అంకం అనీయత ।    సర్వంకష ఆథ ఏకేన గ్రీష్మమాహ। వపురితి || శుచినా గ్రీష్మేణ ప్రయోజక కర్త్రాన్ అంబువిహారేణ జలక్రీడయా- హిమం శీతం - అత ఏవ - రుచిర ముజ్జ్వలం వఫుర్దేహం -గమితా ప్రాపితా గతి బుద్ధీత్యాదినా ఆణికర్తుః కర్మత్వం ప్రధాన కర్మణ్యాఖ్యే యేలాదీనా హృత్ వికర్మణా మిత్యభిహితత్వం చ అత ఏవ - కమనీయతరా రమణీయతరా - అచిరాంశుః లతేవ అదిరాంశులతా విద్యుల్లతా తస్యాః రుచిరివ రుచిర్యస్యాస్పా- అచిరాంశులతారుచి రిత్యుపమాద్వయం తథా రాగమనురాగం-ఇతా ప్రాప్తా - ఇణి కర్తరి క్తః - రమణి - రమణేన ప్రియేణ-అంకముత్సంగం అనీయత నీత్వా నీతృ హృకృష్వహామితి నయతే ద్విర్ కర్మకతా - శేషం పూర్పవత్-తోటక వృత్తముక్తమ్ ।    శుచినా = గ్రీష్మఋతువు వలన ;  అంబువిహారహిమం = జలక్రీడచే శుభ్రమై ; రుచిరం వపుః = అందమైన గాత్రమును ; గమితా = పొందినది ; ( అత ఏవ = మఱియు) కమనీయతరా = అధికముగా సొగసైన ;  అచిరాంశులతారుచిః = మెఱపుమేని సొగసుగత్తె ;  రాగమితా

  ౬౧. హినుఋతావపి తాః స్మ భృశస్విదో యువతయః సుతరాముపకారిణి | ప్రకటయత్యనురాగ మకృత్రిమం స్మరమయం రమయంతి విలాసినః ||   స్మరమయం అకృత్రిమం అనురాగం ప్రకటయతి సుతరాముపకారిణి హిమఋతౌ అపి తాః యువతయః భృశస్విదః విలాసినః రమయంతి స్మ ।   సర్వంకష హిమఋతావితి । స్మరమయం స్మరాదాగతం - స్మర ప్రయుక్త మిత్యర్థః - తత ఆగత ఇతి మయట్ ప్రత్యయః - అకృత్రిమం సహజం రాగం ప్రేమ ప్రకటయతి ప్రకటీ కుర్వాణే తత్కార్యేణ - స్వేదేన ఇతి భావః - ఆతఎవ-సుతరాం ఉపకారిణి - పుంసాం రిరంసౌ జననాతేభ్యస్సానురాగ ప్రకాశనాచ్చాత్యంతో పకర్తరీ త్యర్థః - ఏనంభూతే హిమఋతౌ హేమంతేపి - స్వేదసంభావనారహితకాలేపీత్యర్థః - ఋత్యకఇతి సాంహితః ప్రకృతిభావః - భృశం స్విద్యంతీతి రాగోష్మణే - భృశస్విద ఇతి సాత్త్వికోక్తిః - క్విప్ - హేమంతోపి రాగిణాం స్వేదహేతురేవ - తద్దేతు రాగహేతుత్వాదితి భావః- తాస్తథావిధాః - యువతయః విలాసినః ప్రియాన్ - రమయంతి స్మ - హేమంతస్యోద్దీపకత్పాత్ ఇతి పీడాక్షమత్వాద్దీర్ఘః రాత్రిత్వాచ్ఛ ఉభయేచ్ఛాసదృశ మరమంతేత్యర్థః   స్మరమయం = మన్మథజన్యమైన ;  అకృత్రిమం = స్వాభావికమైన ;  అనురాగం = కాంక్షను ;  ప్రకటయతి = వెలిబుచ్చుటకు ; సుతరాం = మిక్కిలి ; ఉపక

  ౫౧. విగత వారిధరావరణాః కృచిద్దదృశురుల్లసితాసిలతాసితాః | క్వచిదివేంద్రగజాజిన కంచుకాః శరది నీరదినీ ర్యదవోదిశః ||   శరది యదవః క్వచిత్ విగతవారిధరావరణాః (అత ఏవ) ఉల్లసితాసిలతాసితాః క్వచిత్ నీరదనీః   (అత ఏవ) ఇంద్రగజాఇనకంచుకాః ఇవ దిశః దదృశుః |   సర్వంకష విగతేతి || శరది-యదవః యారవాః యదుశబ్దేన రఘుశబ్దవత్తదపత్యే లక్షణా | న్ననపదశబ్దనామేవ ' తద్రాజస్య బహుషు ' ఇతి లుక్సంభవాదితి-క్సచిత్ విగతవారిధరావరణాః : నివృత్త మేఘావరణాః - అత ఏవ ఉల్లసితాః కోశాదుధృతాః - అసిర్లతేవాసిలతా-తద్వత్-ఆసితాః శ్యామాః ఇత్యుపమా క్వచిన్నీరదనీః మేఘవతీః శుభ్రాభ్రపటలచ్చన్న ఇత్యర్థ:-అత ఏవ- ఇంద్ర గజాజిన మైరావతచర్మ తదేవ కంచుకః కూర్పాసకః యాసాంతాః ఇవ స్థితా ఇత్యుత్ప్రేక్షా-దిశః దదృశుః ఉక్తాలంకారయోస్సంసృష్టి:   శరది = శరత్కాలమున ; యదవః = యాదవులు ;   క్వచిత్ = ఒకచోట ;   విగతవారిధరావరణాః = జలదరహితమైన ; ( అత ఏవ = ఇంకనూ) ఉల్లసితాసిలతాసితాః ; ఉల్లసిత = ఒర నుండి దూసిన ; అసితాః అసిలతా = నల్లనివి , తీవెల వంటి ఖడ్గాల వలె ఒప్పు ;    క్వచిత్ = ఒకచోట ; నీరదనీః = మేఘములు గల ; ( అత ఏవ = మరియు) ఇంద్రగజా కంచుకాః ఇవ= ఐరావతము యొక్