ఇంద్రధనుస్సు

సంచారిణీ దీపశిఖేవ రాత్రౌ యం యం వ్యతీయాయ పతింవరా సా | నరేన్ద్ర మార్గాట్ట ఇవ ప్రపేదే వివర్ణభావం స స భూమిపాలః || కాళిదాసు రఘువంశం ఆరవసర్గలో ప్రసిద్ధికెక్కిన శ్లోకం ఇది. స్వయంవరంలో దీపశిఖ లాంటి అమ్మాయి - క్రింది బొమ్మలో కేవలం వెలుగు ఉన్న దీపం తాలూకు ఆకారం - ఎదరకు వస్తుంటే రాకుమారుల ముఖాలు ఆ వెలుగులో కాంతివంతమవడం, అమ్మాయి రాకుమారుని వరించకుండా దాటిపోగానే రాకుమారుని ముఖం చీకటిలో కలిసిపోవడమూ (చిన్నబుచ్చుకోవడం) ఎలా ఉందో అలా ఉంది రాకుమారి ఇందుమతి నడక అక్కడ. ఈ శ్లోకం నుండీ కాళిదాసుకు దీపశిఖాకాళిదాసు అన్న పేరు వచ్చిందని ఐతిహ్యం. చక్కని శ్లోకం చెబితే ఆ శ్లోకాన్ని కవికి బిరుదుగా తగిలించడం సంస్కృతంలో సకృత్తుగా కనబడుతుంది. దీపశిఖాకాళిదాసు, ఘంటామాఘుడు, ఆతపత్రభారవి, రత్నఖేటదీక్షితులు, వక్షఃస్థలాచార్యులు....ఇలా.  తెలుగులో మాత్రం - ఆలోచిస్తే - ఒక్క ముక్కుతిమ్మన మాత్రం కనబడుతున్నాడు, ముక్కు గురించిన పద్యం ఆయనది కాకపోయినా.నిజానికి ఆ ముక్కు పద్యం కూడా సంస్కృతం నుండీ దిగుమతి అయినది. ఇందుమతి - చంద్రుని వంటి దీపశిఖ - సూర్యవంశజుడైన అజుడిని వరించింది. అజుడు - న జాయతే ఇతి అజః - జన్మ లేని వాడు అని ...

దోహదక్రియ. హైటెక్ సిటీ రహేజా వారి కాంపస్ లో ప్రధానద్వారానికి కుడి వైపు బాట పక్కన చక్కని పూలచెట్లు కూర్చారు. పొద్దున లేయెండలో రోడ్డుపై హడావుడి పడుతున్న వాహనాల ప్రక్కన అనాయాసంగా చెట్టు నుండి రాలిన ఒక తెల్లటి పూవును తీసుకోవడం, జేబులో పెట్టుకోవడమో లేక ఎవరూ తొక్కకుండా పక్కన చెట్టు దగ్గర విడిచిపెట్టడమో చేయటం ఎంత ఆనందకరమైన పని! నిన్నటి వరకూ ఆ తెల్లని పూవు పేరు తెలియదు. అది అశోక పుష్పజాతికి చెందినదట. అశోకపుష్పాలు సాధారణంగా ఆరంజ్ రంగులో ఉంటాయని గూగులు. దీన్నే రక్తాశోకమంటారుట. రామాయణంలో రావణుడు సీతమ్మను ఎత్తుకొచ్చి పెట్టిన చోటు అశోక వనం - ఈ ఆరంజ్ రంగు పూలతో నిండిన చెట్లదేనట. అయితే నేను రోజూ చూస్తున్న తెల్లటి పూల చెట్టు అశోక జాతిదని ఒక పాతభారతి సంచిక తిరగేస్తుంటే కనిపించింది. నిజానికి అశోకచెట్టు అంటే క్రిస్మస్ చెట్టు లా పొడుగ్గా పెరిగిన చెట్టని చిన్నప్పటి నుంచి వింటూ వస్తున్న విషయం. బడిలో సంస్కృతం చదువుకుంటున్న రోజుల్లో అయ్యవారు కూడా ఓ మారు అశోకచెట్టును చూపి ఒక ఆశ్చర్యమైన విషయం చెప్పినట్టు చూచాయగా తెలుసు. ఆయన చూపిన అశోకచెట్టు (Polyalthia longifolia) తప్పు. అయితే అయ్యవారు చెప్పిన ఉదంతం తాలూకు...