అంగదుడు రావణుని వద్దకు సీతను అప్పగించమని రాయబారానికి వచ్చాడు. అంగదుడే ఎందుకు? ఎందుకంటే ఫ్లాష్ బ్యాక్ లో వాలి రావణుని బంధించి ముప్పుతిప్పలు పెట్టి మూడు సముద్రాలలోముంచాడు. అంతే కాదు ఆ రావణుని తలను తన బాహుమూలల్లో ఇరికించుకుని, తొట్టెలో ఆడుకుంటున్న తన శిశువు అంగదుడికి ఆటబొమ్మలా చూపించాడు. ఆ సందర్భాన ఆ శిశువు ఆ ఆటబొమ్మ (రావణుని తలను) తన చిట్టిపాదాలతో తన్ని ఉన్నాడు. (ఆ శిశువు ఇంకేదైనా చేశాడేమో కూడా. అది తెలీదు.)
చిన్నసైజు సీమ ఫాక్షనిజం కథలాంటి ఫ్లాష్ బ్యాక్. ఇంత ఉంది కాబట్టి అంగదుడు వచ్చాడు రాయబారానికి. ఆ సందర్భంలో శ్లోకం.
"రే రే రావణః! రావణాః కతి బహూనేతాన్వయం శుశ్రుమః
ప్రాగేకం కిల కార్తవీర్యనృపతేర్దోర్దండపిండీకృతమ్ |
ఏకం నర్తనదాపితాన్నకవలం దైత్యేంద్రదాసీజనైః
ఏకం వక్తుమపి త్రపామహ ఇతి త్వం తేషు కోऽన్యోऽథవా ||"
రే రే రావణః;
రావణాః = రావణులు;
కతి = ఎంతమంది?
వయం = మేము;
బహూన్ = అనేక పేర్లను
శుశ్రుమః = విన్నాను;
కార్తవీర్యనృపతేః = కార్తవీర్యుడనే ఓ రాజు చేత;
దోర్దండ = బాహువుల చేత;
పిండీకృతమ్ = చూర్ణం చేయబడినది;
ప్రాక్ ఏకం కిల = మునుపు ఒకటి (ఒక పేరు) అట;
ఏకం = మరొకటి;
దైత్యేంద్రదాసీజనైః = దానవరాజు బలి ఇంట్లో ఆయా ల చేత :) ;
నర్తనదాపితాత్ న కబలం = నృత్యం చెయ్యనకపోతే ముద్ద కూడా తినిపించబడనిది;
ఏకం = ఇంకొకటి;
వక్తుమపి = చెప్పటానికి కూడా సిగ్గుపడుతున్నాను; (అంగదుని ఫ్లాష్ బ్యాక్)
త్వం = నీవు;
తేషు = వాటిలో;
కః = ఎవడవు ?;
అథవా = అలా కాకుండా;
అన్యః (వా) = వేరొకడివా ఏమి?
"రే రే రావణ! నీ పేరు ఇంతకుముందు చాలా విన్నాను. ఒకటి - కార్తవీర్యుడనే రాజు చేతిలో పిండి ముద్దగా అయిన పేరు. మరొకటి - దైత్యరాజు బలి నిన్ను బంధిస్తే అతని ఇంట్లో ఆయాలు డాన్స్ చేస్తే తప్ప అన్నం పెట్టం అని "ర్యాగింగు" చేశారే ఆ పేరు. ఇంకోకటి - చెప్పడానికి నాకే సిగ్గు అనిపిస్తున్నది. అందులో నువ్వెవడు? ఇది కాకుండా ఇలాంటి ఎక్స్ పీరియన్సులు ఇంకా ఉన్నాయా ఆ పేరు మీద?"
(రావణుడు బలితో తన్నులు తిన్న వ్యవహారం బహుశా మండోదరి వెనక పడినప్పటిది కావచ్చు. )
సంస్కృతం లో "మాస్" సాహిత్యం కనబడినప్పుడు వచ్చే ఆనందం అనుభవైకవేద్యం. ఈ మాస్ వ్యవహారం రామాయణాధారిత నాటకంలో ( పైన పేర్కొన్న శ్లోకం) ఎంత హాయిగా ఉంది?
ఇది దూతాంగదమనే ప్రాచీన నాటకం. కవి పేరు సౌభటుడు. నేటికి కొంచెమే లభిస్తోంది ఈ నాటకం.
ఇంకో మాస్ మసాలా శార్దూలవిక్రీడితం. ఇది రావణుడికి అంగదునికి మధ్య సంభాషణ.
'రామః కిం కురుతే?' 'న కించిత్ 'అపి చ ప్రాప్తః పయోధేస్తటం
కస్మాత్సాంప్రతం?' 'ఏవమేవ హి ' ' తతో బద్ధః కిమంభోనిధిః'|
'క్రీడాభిః' ' కిమసౌ వేత్తి పురతో లంకేశ్వరో వర్తతే'
'జానాత్యేవ విభీషణోऽస్య నికటే లంకాపదే స్థాపితః' ||
'రాముడు ఏం చేస్తున్నాడీ మధ్య?'
'ఏం చెయ్యట్లా'
'మరి సముద్రం ఒడ్డున విడిదీ..'
'ఊరికే'
'సేతువెందుకు కట్టినట్టో?'
'ఆట కోసం'
'ఇక్కడ ముందర లంకేశ్వరుడున్నాడని తెలీదా?'
'తెలుసు. ఇదుగో, త్వరలోనే ఈ లంకా సింహాసనాన్ని విభీషణుడు ఎక్కబోతున్నాడు.'
రెండు శ్లోకాల్లోనూ చివ్వరి పంచ్ లలో ధ్వనిపుష్టి ఎలా ఉందో చూడండి. మొదటి శ్లోకంలో 'అన్యః అథవా?' - అంటే, నీకు నేను చెప్పిన పేర్లు కాక ఇంకా నీచమైన పేర్లున్నాయా అనిన్నీ, రెండవ శ్లోకం చివర్న " నీకు మూడింది" అనిన్నీ వ్యంగ్యార్థాలు.
ఓ పెద్ద విజిల్ తోటి ఈ పోస్టు ముగింపు.
"కయ్య్య్య్య్"
చిన్నసైజు సీమ ఫాక్షనిజం కథలాంటి ఫ్లాష్ బ్యాక్. ఇంత ఉంది కాబట్టి అంగదుడు వచ్చాడు రాయబారానికి. ఆ సందర్భంలో శ్లోకం.
"రే రే రావణః! రావణాః కతి బహూనేతాన్వయం శుశ్రుమః
ప్రాగేకం కిల కార్తవీర్యనృపతేర్దోర్దండపిండీకృతమ్ |
ఏకం నర్తనదాపితాన్నకవలం దైత్యేంద్రదాసీజనైః
ఏకం వక్తుమపి త్రపామహ ఇతి త్వం తేషు కోऽన్యోऽథవా ||"
రే రే రావణః;
రావణాః = రావణులు;
కతి = ఎంతమంది?
వయం = మేము;
బహూన్ = అనేక పేర్లను
శుశ్రుమః = విన్నాను;
కార్తవీర్యనృపతేః = కార్తవీర్యుడనే ఓ రాజు చేత;
దోర్దండ = బాహువుల చేత;
పిండీకృతమ్ = చూర్ణం చేయబడినది;
ప్రాక్ ఏకం కిల = మునుపు ఒకటి (ఒక పేరు) అట;
ఏకం = మరొకటి;
దైత్యేంద్రదాసీజనైః = దానవరాజు బలి ఇంట్లో ఆయా ల చేత :) ;
నర్తనదాపితాత్ న కబలం = నృత్యం చెయ్యనకపోతే ముద్ద కూడా తినిపించబడనిది;
ఏకం = ఇంకొకటి;
వక్తుమపి = చెప్పటానికి కూడా సిగ్గుపడుతున్నాను; (అంగదుని ఫ్లాష్ బ్యాక్)
త్వం = నీవు;
తేషు = వాటిలో;
కః = ఎవడవు ?;
అథవా = అలా కాకుండా;
అన్యః (వా) = వేరొకడివా ఏమి?
"రే రే రావణ! నీ పేరు ఇంతకుముందు చాలా విన్నాను. ఒకటి - కార్తవీర్యుడనే రాజు చేతిలో పిండి ముద్దగా అయిన పేరు. మరొకటి - దైత్యరాజు బలి నిన్ను బంధిస్తే అతని ఇంట్లో ఆయాలు డాన్స్ చేస్తే తప్ప అన్నం పెట్టం అని "ర్యాగింగు" చేశారే ఆ పేరు. ఇంకోకటి - చెప్పడానికి నాకే సిగ్గు అనిపిస్తున్నది. అందులో నువ్వెవడు? ఇది కాకుండా ఇలాంటి ఎక్స్ పీరియన్సులు ఇంకా ఉన్నాయా ఆ పేరు మీద?"
(రావణుడు బలితో తన్నులు తిన్న వ్యవహారం బహుశా మండోదరి వెనక పడినప్పటిది కావచ్చు. )
సంస్కృతం లో "మాస్" సాహిత్యం కనబడినప్పుడు వచ్చే ఆనందం అనుభవైకవేద్యం. ఈ మాస్ వ్యవహారం రామాయణాధారిత నాటకంలో ( పైన పేర్కొన్న శ్లోకం) ఎంత హాయిగా ఉంది?
ఇది దూతాంగదమనే ప్రాచీన నాటకం. కవి పేరు సౌభటుడు. నేటికి కొంచెమే లభిస్తోంది ఈ నాటకం.
ఇంకో మాస్ మసాలా శార్దూలవిక్రీడితం. ఇది రావణుడికి అంగదునికి మధ్య సంభాషణ.
'రామః కిం కురుతే?' 'న కించిత్ 'అపి చ ప్రాప్తః పయోధేస్తటం
కస్మాత్సాంప్రతం?' 'ఏవమేవ హి ' ' తతో బద్ధః కిమంభోనిధిః'|
'క్రీడాభిః' ' కిమసౌ వేత్తి పురతో లంకేశ్వరో వర్తతే'
'జానాత్యేవ విభీషణోऽస్య నికటే లంకాపదే స్థాపితః' ||
'రాముడు ఏం చేస్తున్నాడీ మధ్య?'
'ఏం చెయ్యట్లా'
'మరి సముద్రం ఒడ్డున విడిదీ..'
'ఊరికే'
'సేతువెందుకు కట్టినట్టో?'
'ఆట కోసం'
'ఇక్కడ ముందర లంకేశ్వరుడున్నాడని తెలీదా?'
'తెలుసు. ఇదుగో, త్వరలోనే ఈ లంకా సింహాసనాన్ని విభీషణుడు ఎక్కబోతున్నాడు.'
రెండు శ్లోకాల్లోనూ చివ్వరి పంచ్ లలో ధ్వనిపుష్టి ఎలా ఉందో చూడండి. మొదటి శ్లోకంలో 'అన్యః అథవా?' - అంటే, నీకు నేను చెప్పిన పేర్లు కాక ఇంకా నీచమైన పేర్లున్నాయా అనిన్నీ, రెండవ శ్లోకం చివర్న " నీకు మూడింది" అనిన్నీ వ్యంగ్యార్థాలు.
ఓ పెద్ద విజిల్ తోటి ఈ పోస్టు ముగింపు.
"కయ్య్య్య్య్"
